قدمت و تمدن سومریان به قدری زیاد است که حتی یونانیان تا قرن‌ها پیش از این مردم اطلاعی نداشتند. تنها یک مورخ بابلی از 25 سال قبل از میلاد در نوشته‌های خود داستانی را نقل کرده است که اشاره‌ای به این مردم دارد و می‌گوید (انسان‌های غول‌پیکری به رهبری اوانس، نام خلیج فارس را گرفتند و هنرهای کشاورزی - فلزکاری و نیاز به نوشتن را برای خود به ارمغان آوردند. و از آن زمان تاکنون، هیچ اختراع جدیدی پدید نیامده است.) در قرن 17 بود که غربی‌های بزرگ شروع به مطالعه تمدن باستانی شرق و بین‌النهرین کردند و در تحقیقات و کاوش‌های خود در مناطق مختلف، متوجه آجرهای بابلی شدند که حروف ناشناخته‌ای روی آنها حک شده بود و شروع به جستجو کردند. آنها به تدریج بقایای آن را در خرابه‌ها و تپه‌ها یافتند و کاوش‌های خود را ادامه دادند. در سال 1843، فرانسوی‌ها ابتدا در خرم‌آباد شروع به کاوش کردند و به همراه یک انگلیسی به نام ژنرال هنری لایارد، به تقلید از بوتا، در نیمرود و نینوا شروع به حفاری کردند. همزمان، تحقیقات زبان‌شناسی و خط‌شناسی روی کتیبه‌های تخت جمشید آغاز شده بود و دو زبان اول که فارسی باستان و عیلامی نامیده می‌شدند، رمزگشایی شدند و زبان سوم نیز در قرن نوزدهم رمزگشایی شد و مشخص شد که زبان سوم سامی که آکادمی به آن شهرت دارد، راه را برای باستان‌شناسی بین‌النهرین هموار کرده است.

کشورهای اروپایی اشیاء ارزشمند و نفیسی را که در طول کاوش‌ها یافته بودند، با خود به اروپا بردند و موزه‌هایی مانند لور تأسیس کردند و گزارش‌های خوبی از کار خود نوشتند و لوح‌هایی از خط و زبان سومری نیز یافتند.

در پی اکتشافات در سال 1854، باستان‌شناسان انگلیسی محل شهر سومری اور-اریدو-اوروک را پیدا کردند و اشیاء نفیسی مانند مجسمه گودا و دو مهر استوانه‌ای با خط سومری یافتند. آثار تاریخی در قرن نوزدهم در سومر کشف شد، از ویرانه‌های شهر لاگاش که کتیبه‌های زیادی داشت گرفته تا غنی‌ترین اسناد خط و زبان، بیش از 50 هزار لوح یا کتاب که تمدن سومری را توصیف می‌کردند.

جدیدترین آثار به دست آمده همزمان با سومریان است که 4500 سال پیش از میلاد مسیح بودند. اکتشافات سال 2007 در جیرفت بود، زمانی که این کشور توسط مردمان بی‌فرهنگ منطقه مورد هجوم قرار گرفت و به سرعت نابود شد. سومریان ثروتمندتر بودند و تا به امروز سومریان به عنوان قدیمی‌ترین قوم جهان شناخته می‌شوند. آنها حدود 360 قرن پیش از میلاد مسیح زندگی می‌کردند، زمانی که آموری‌ها - کاسیان - آشوریان - کلوانیان - آشور و بابلی‌ها، که همگی بازماندگان آن دوران هستند، ممکن است سومری باشند.